Wat gebeurt er als het water een duidelijker stem krijgt in de Rotterdamse wijk De Esch langs de Nieuwe Maas? Van de drie geschetste scenario’s die het stijgende water in toenemende mate toelaten, breekt de Vloeibare stad het meest met de traditionele strijd tegen het water: een halfopen Rijn-Maasmonding zorgt ervoor dat De Esch een gebied wordt dat meebeweegt, waar verschillende leefmilieus ontstaan op eilanden in de ondiepe Maas.

Minder auto’s in het straatbeeld, minder luchtvervuiling, meer ruimte voor groen en plezier: dat is wat de gemeente ’s-Hertogenbosch nastreeft met het Actieplan Duurzame Deelmobiliteit. Om de gemeente te helpen haar bewoners hierin mee te krijgen, werd gezocht naar de wensen van autogebruikers in drie verschillende stadswijken.

De komende vijftien jaar wordt de Spoorzone naast station Zwolle getransformeerd tot een gemengde, autoluwe wijk met een hoge dichtheid. Dit levert een flinke toename op van logistieke bewegingen: pakketdiensten en leveranciers, maar ook bouw- en afvalstromen en onderhoudsdiensten.

Wijk aan Zee, ingeklemd tussen de hoogovens van Tata Steel, de Noordzee en het Noord-Hollands Duinreservaat, heeft last van krimp. Jongeren verlaten het dorp omdat ze er geen woonruimte kunnen vinden. Daardoor neemt het draagvlak voor voorzieningen af en verschraalt het dorp. Maar er is een concrete aanleiding om tegengas te geven: vier maatschappelijke organisaties die actief zijn op het gebied van zorg, welzijn, sport en onderwijs moeten op korte of middellange termijn verbouwen, verhuizen of vernieuwen. Kunnen zij met de juiste aanpak het tij keren?

Een van de ingrediënten waarmee we de huidige woningmarktproblematiek aan kunnen pakken, is collectief wonen. Hierbij worden voorzieningen zoals was- en buitenruimtes, maar ook mobiliteit gedeeld, waardoor het ruimtebeslag van de individuele bewoner beperkt blijft.

Terwijl de populariteit van dorpen toeneemt, hebben veel dorpen in Nederland te maken met een stagnerende doorstroom op de woningmarkt: er is te weinig aanbod voor verschillende doelgroepen. En dus staan dorpsbestuurders voor de opgave om woningen bij te bouwen en de voorraad te diversifiëren.

De Haagse Moerwijk is een van de armste wijken van Nederland. De wijk kampt met schuldproblematiek, criminaliteit en gebrek aan sociale cohesie. De gemeente en woningcorporatie zetten zich in voor het verbeteren van de leefbaarheid, onder meer met het opknappen van de openbare ruimte en het verduurzamen, renoveren en bouwen van woningen. Die ruimtelijke aanpak zou hand in hand moeten gaan met sociaal-maatschappelijke ontwikkelingen, maar in deze wijk speelt de kloof tussen de beleidsmakers en de bewoners de transitie parten. Er is weinig vertrouwen over en weer, waardoor ruimtelijke interventies geen aansluiting vinden bij het dagelijkse leven in de wijk. Hoe kun je die kloof dichten?

De grote veedichtheid in de Peel en de problemen waarmee dit al jaren gepaard gaat, maakt maatschappelijk verantwoord ondernemen voor boeren hier steeds lastiger. Bovendien maakt de regelgeving vanuit de politiek de landbouw in dit gebied kwetsbaar. Het plan Peel Natuurdorpen biedt een oplossing met kleinschalig wonen bij de boer niet in weilanden of op strakke akkers, maar in een teruggebracht coulisselandschap. Deze natuurdorpen voorzien in de grote behoefte aan enerzijds meer natuur en anderzijds kleine en betaalbare woningen. Tegelijkertijd bezorgen ze de boeren een nieuw verdienmodel.

Geodata (‘data’) over het gebruik van de publieke ruimte zijn steeds toegankelijker en de datascan is een steeds belangrijker instrument in het ontwerpproces van stadsplanners. Dat maakt dat ontwerpers vaker uitgaan van de behoeftes van een fictieve, doorsnee bewoner. Kunnen we inspelen op de behoeftes van de daadwerkelijke bewoners door het ontwerpproces inclusiever in te richten? En wat levert het inclusiever maken van proces en methode op voor de wijk?

Stedelijke ontwikkeling gaat vaak gepaard met het verdrijven van werkgelegenheid, productie en diensten naar de stadsranden. Dat zorgt voor een toenemende druk op de beschikbare infrastructuur, ondermijnt de kansen voor duurzaamheid en circulaire economie en resulteert bovendien in homogene en weinig vitale stadswijken. Kunnen we weer een gezonde, duurzame mix van wonen, werken en leren terugbrengen in een stad als Amsterdam? En hoe ziet dat eruit?

Groen in de stad heeft niet alleen positieve impact op uitdagingen als wateroverlast en hittestress, maar vergroot ook de sociale cohesie. Park om de Hoek, een initiatief van de stichting De Gezonde Stad in Amsterdam, maakt de sociaal-maatschappelijke impact van vergroening nog groter, door de opzet en aanleg van groene zones echt samen met de bewoners van de wijk aan te pakken. Dat is geen gemakkelijke opgave: hoe kan de lokale community daarin samenwerken met stakeholders als gemeente, buurtorganisaties, vastgoedpartijen? En hoe ontwikkel je een passend eigenaarschaps- en businessmodel, waarin co-creatie, medebeheer en financiering geborgd zijn?

De huidige herontwikkeling van naoorlogse wijken is vooral gericht op het toevoegen en verduurzamen van woningen. Dit gaat vaak ten koste van commerciële bedrijfsruimtes, die in de renovatie worden omgevormd tot woningen of zelfs volledig verdwijnen. In de wijken Geuzenveld en Slotermeer (Amsterdam Nieuw-West) is wel degelijk behoefte aan werkruimte: de vraag overstijgt het aanbod. Bovendien kan een mix van wonen en werken met de juiste keuzes voor het soort bedrijven de aantrekkelijkheid van een wijk verhogen. Welke kansen liggen hier voor het creëren van nieuwe bedrijfsruimte?

In stedelijke gebieden komen lichamelijk en geestelijk welzijn sneller in de knel. Bewegen in de buitenlucht kan dat risico verlagen. Dit team werkt op verschillende plekken aan pilots met de interactieve bewegingsgame SmartMove, die geïntegreerd wordt in objecten in de openbare ruimte. Helmond leent zich uitstekend voor een proef op dit terrein: in vergelijking tot de rest van Nederland scoort de stad laag qua beweegnorm en sportdeelname en hoog qua overgewicht, roken en drinken. Om hier verandering in te brengen, wordt voor de nieuw te bouwen wijk Brainport Smart District een pilot voorbereid. Kun je met interactieve buitengames ook minder actieve bewoners over de streep halen?

Wonen is een grondrecht, maar toch hadden in Nederland 5.760 jongeren geen (t)huis in 2021. De overspannen woningmarkt en een gebrek aan een sociaal en financieel vangnet maakt het lastig om een plek in de stad te vinden voor deze kwetsbare groep. En dat gaat niet alleen over wonen; er is ook maar weinig openbare ruimte waar jongeren zich kunnen terugtrekken. Verschillende projectteams keken naar de stad door een nieuwe bril en vonden plekken met potentie voor ruimtelijke oplossingen.

De treinstations van Ommen, Holten en Hengelo Gezondheidspark brengen de sprinter weliswaar naar deze dorpen, maar zijn geen aantrekkelijke plekken waar mensen graag en gemakkelijk komen. De knoopwaarde en plaatswaarde, begrippen uit de mobiliteitstheorie die de waarden van mobiliteit en verblijfskwaliteit beschrijven, zijn er niet in balans. Hoe kunnen de omgevingen van de kleinere stations in Overijssel worden aangepakt om er slimme en aantrekkelijke mobiliteitshubs van te maken? Met welke ingrepen ontstaat sociaal-maatschappelijke meerwaarde?

In dit project zoeken ontwerpers samen met jongerencentrum Dynamo naar een manier om jongeren te betrekken bij het creëren van een aantrekkelijke en vitale binnenstad ook voor henzelf.

Een straat leefbaar maken gaat over meer dan auto’s eruit en groen erin. Dit project kijkt naar de factoren hittestress, wateroverlast, verstening, de staat van het riool en het koppelen van groen aan grotere netwerken.

In een open proces met de inwoners, ondernemers en andere belanghebbenden is in dit project gezocht naar duurzamere scenario’s die het productielandschap en de agrarische bedrijven nieuw leven inblazen.

Hoe kun je de relatie tussen de straat, het gebouw en de mens versterken? Ruimte voor rust biedt een ruimtelijke strategie voor gemeenten, gebouweigenaren en (kwetsbare) jongeren die behoefte hebben aan rust.

De fysieke leefomgeving heeft invloed op onze gezondheid; daarom moet de gezondheid vanaf 2022 een integraal onderdeel zijn van alle omgevingsplannen. Op welke plekken in de stad is aanzienlijke winst te behalen op dit punt en hoe?

Hoe kan de publieke ruimte jongeren ertoe bewegen minder tijd aan hun telefoon te besteden? In dit project wordt verkend welke mogelijkheden de stedelijke omgeving biedt om elkaar fysiek te ontmoeten in plaats van online.

De Stadhouderskade is de meest vervuilde en gevaarlijke straat in Amsterdam, maar ook een lint langs de oude stadssingel, dat belangrijke instituten als het Rijksmuseum, de oude Heineken Brouwerij, de Nederlandsche Bank en de Hogeschool van Amsterdam met elkaar verbindt. Dit team ziet potentie in de transformatie van deze verkeersas tot een betekenisvolle en toekomstbestendige plek voor mens, dier en natuur.

Een grote groep jongeren in de wijk Gageldonk in Bergen op Zoom heeft ‘omgevingspijn’. Terwijl zij buurtbewoners een gevoel van onveiligheid geven, voelen de jongeren zich op hun beurt niet gehoord en missen ze een ontmoetingsplek.

Wijkleercentrum Alles voor Elkaar is al actief in het reactiveren van jongeren met een afstand tot de arbeidsmarkt. In leertrajecten worden ze weer een actief onderdeel van de maatschappij. In dit project wordt onderzocht hoe het wijkleercentrum een plek kan krijgen in de nieuwe woningbouwontwikkeling in Park Voorlei in Leidschendam. Het doel is om de samenwerkende partners ervan te overtuigen dat dit centrum een sociale en culturele trekpleister kan worden voor de wijk en de verdere omgeving.

Hoe kunnen we gebouwen met een publieke functie zo vormgeven dat ze bijdragen aan maatschappelijke doelen als inclusie en klimaatbestendigheid? In dit project is een uitwerking gemaakt voor een herbestemmingsopgave van het Raadhuis van Alphen aan den Rijn en een nieuw te bouwen school in Delft.

Bij verdichtingsvraagstukken in bestaande buurten is vaak sprake van een kwantiteitsaanpak waarbij hoeveelheden woningen leidend zijn. Dit team draagt een kwalitatieve methodiek aan die de beleving van schoonheid centraal stelt.

Hoe kunnen we de onaantrekkelijke omgeving van de metrostations herontwerpen als een open en vriendelijke omgeving waar ruimte is voor ontspanning en vergroening?

Eén van de basisprincipes van de inclusieve stad is dat iedereen gelijke toegang heeft tot kansen en voorzieningen. Om dit te waarborgen, streeft Rotterdam naar gemengde, collectieve woonmilieus. Hoe ziet gemengd collectief wonen eruit? Welke typen collectieve woonvormen we kunnen ontwikkelen? En welke beleidsmiddelen zijn daarvoor nodig?

Historische binnensteden zijn niet altijd even toekomstbestendig. Voorheen waren de winkelstraten de grote trekpleisters, maar dit verandert door andere vormen van winkelen. Het gevolg is dat centrumgebieden en historische linten weinig aandacht krijgen of zelfs leeglopen en verwaarlozen. Hoe krijgen we de kernwaarden boven tafel? Hoe kunnen we deze gebieden weer tot aangename plekken maken om te wonen, verblijven en werken? Hoe kun je centrumgebieden ontwikkelen in samenspraak met gemeente, ondernemers, gebruikers en bewoners? En welke bouwstenen helpen om dit voor elkaar te krijgen?

In het Groningse dorp Wagenborgen zijn onvoldoende woningen die tegemoet komen aan de wensen van senioren en starters. Hierdoor blijven senioren in hun huidige woning wonen en trekken jonge mensen noodgedwongen weg. Hoe kan hiervoor op een gelijkwaardige manier en samen met de doelgroep een oplossing worden gevonden?

In en rond het dorp Oostelbeers wordt gezocht naar ruimte voor woningbouw. Tegelijkertijd wordt behoud van de dorpse sfeer, de openheid en het kleinschalig cultuurlandschap nagestreefd. De droom van de inwoners is om het dorp uit te kunnen wandelen via natuurpaden en oude historische structuren.

Tussen Duiven en Westervoort en het bedrijventerrein aan de A12 ligt een gebied dat na 30 jaar verstedelijking een overgebleven groene enclave vormt, die van grote waarde is en kan zijn voor 40.000 omwonenden. Hoe kan dit gebied nog meer betekenis krijgen voor inwoners uit de aangrenzende dorpen? En is woningbouw wenselijk als financiële motor voor een groene toekomst?

Veel ouderen willen graag een ander soort woning, maar wel in de buurt waar ze hun sociale contacten hebben. Door een eenzijdig woningaanbod in veel dorpen en wijken is dit echter vaak moeilijk en blijven senioren in hun gezinswoning wonen. Zo ook in de woonwijk Tanthof in Delft. Kun je hier collectieve woonconcepten ontwikkelen die ervoor zorgen dat ouderen doorstromen naar een voor hen prettiger woonsituatie? In dit project zijn met vragenlijsten en diepte-interviews woonwensen opgehaald, om die vervolgens te vertalen naar een instrumentarium en drie casestudies.

Stedelijk groen is een vitaal onderdeel van leefbare steden en voorziet in een scala aan ecologische, economische en sociale behoeften. Welke processen maken groen tot een gezond onderdeel van onze steden? Hoe kunnen beleidsmakers, gezondheidsspecialisten, omgevingstechnologen en ontwerpers samen op gezondheid sturen tijdens het ontwerp?

In Mariënheem staat de leefbaarheid onder druk. Er is behoefte aan woningbouw, met name voor ouderen. De opgave hier is om de doorstroming te bevorderen en nieuwe aanwas aan het dorp te verbinden. Ook de verenigingen, een belangrijke spil van de gemeenschap, staan onder druk.

In steeds meer gebiedsontwikkelingen ligt de nadruk op autoluw. Hoe regel je logistiek en (deel) mobiliteit in een autoluw maar zeer dichtbebouwd gebied als het Utrechts Beurskwartier?

In Veghel werken veel meer mensen dan er wonen. Hoofdkantoren van bedrijven als Jumbo, Vanderlande en Mars trekken ruim 35.000 mensen uit de wijde omtrek. Momenteel pendelen deze vrijwel allemaal per auto, Veghel heeft geen treinstation. Welke duurzamere reisalternatieven zijn er te ontwikkelen voor deze uitdagende locatie?

De Wildeman & Blomwijckerbuurt in Amsterdam Nieuw-West, gebouwd begin jaren 60, is toe aan herontwikkeling. Het naoorlogse erfgoed is hier goed bewaard gebleven, maar veel ruimtelijke en sociale uitdagingen zijn nog niet aangepakt. Dit project probeert de ‘geplande stad’ en de ‘geleefde stad’ dichter bij elkaar te brengen en schetst een transformatie die recht doet aan de bewoners, het erfgoed en de ambities van de gemeente beschreven in de Omgevingsvisie 2050.

Een plek voor de buurt waar buurtbewoners kunnen werken aan culturele expressie. Door kwalitatief hoogwaardige organisaties te verbinden aan laagdrempelig bereik wordt het talent uit de buurt getoond aan de hele wereld. Waarbij de Bowling kan dienen als publiek balkon en uitkijkt op beide pleinen van het Buikslotermeerplein.

Tilburg heeft de ambitie gesteld om in de periode 2021-2040 25.000 nieuwe woningen te bouwen binnen het bestaand stedelijk gebied. Dat betekent dat een kwart van de huidige woningvoorraad zou moeten worden bijgebouwd, met behoud van het open landschap langs de stadsrand. Kan dit op basis van een Tilburgs DNA? En kan deze verdichtingsopgave ook ingezet worden om tot een verrijking van de stad te komen?

Willemstad is aan het vervallen. Is de leegloop van de binnenstad te kenteren? Samen met de lokale ondernemers en bewoners is onderzocht hoe Kurá Hulanda in Willemstad met een ‘regeneratieve’ benadering weer een levendige stadsbuurt kan worden.

In het centrum van de vroegere mijnstad Geleen staat een derde van de winkels langdurig leeg. Daardoor liggen de grote parkeervelden, marktpleinen en straten er vaak desolaat bij. Het team werkt vanuit de aanwezige kwaliteiten de ‘hardware’ voor een goed werkend centrum is aanwezig maar introduceert nieuwe ‘software’: nieuwe manieren van gebruik.

Stel je voor: de Amersfoortse stadsring getransformeerd tot singelpark. De terugkeer van de stadsring als onderdeel van de kenmerkende structuur van de groene stadswallen. Een verkoelende plek die ontmoeting en spontane activiteiten stimuleert en tegelijk een visitekaartje vormt voor de binnenstad.

In de Rotterdamse Tarwewijk is veel publieke ruimte maar de activiteit daarvan is laag. Er is een snelle doorstroom van bewoners en weinig gemeenschapsgevoel. Straten worden gedomineerd door parkeerplaatsen en kale grasplantsoenen. De anonieme openbare ruimte is van iedereen, maar voelt als van niemand. Dit project brengt daar verandering in door bewonersparticipatie naar een hoger niveau te tillen. Het is de bewoners van de Mijnsherenlaan, waar een metroviaduct de stad doorsnijdt, gelukt een deel van de openbare ruimte toe te eigenen, om in co-creatie met ambtenaren en een culturele werkplaats een prettige leefomgeving te creëren.

De Ginnekenstraat in Breda is een lange monofunctionele en stenige winkelstraat, die naar het zuiden toe snel achteruitgaat, met verschraling van het aanbod en toenemende leegstand. Ook is de straat niet goed aangesloten op haar omgeving. Het ontwerpteam verdiepte zich in de ziel van de plek, in de gebruikers en hun behoeften, en ontwikkelde in samenspraak met de gemeente, ondernemers en vastgoed eigenaren een strategie.

Spijkenisse, Zoetermeer en Purmerend zijn voormalige groeikernen, die na een halve eeuw nog steeds niet alle ambities uit de begintijd hebben waargemaakt, maar al wel weer problemen vertonen. De structuur en de architectuur spreken woningzoekenden tegenwoordig minder aan: de bouw uit de jaren 70 en 80 heeft naast herkenbaarheid ook nadelen. Het vele groen is slecht onderhouden en de openbare ruimte is steeds verder versteend. Daar komt bij dat deze wijken een relatief groot aandeel sociale woningbouw bevatten. Dat maakt het lastig om binnen de wijk wooncarrière te maken, maar levert ook andere, meer sociale uitdagingen op, waardoor mensen die het zich kunnen veroorloven naar andere wijken vertrekken. Wat kan het tij hier keren?

De binnenstadsvisie van Assen noemt ‘Drents DNA’ als term en als doelstelling voor de transformatie van het centrumgebied. Hoe kun je zo’n ‘gevoel’ vertalen naar een ruimtelijke, functionele en programmatische uitwerking voor de opgaves in Assen? Wat betekent Drents DNA voor de woningbouwopgave, een compacte binnenstad, een verminderde barrièrewerking van de ring en het onderscheidend vermogen van de binnenstad?

Amsterdam telt 700.000 fietsbewegingen per dag. De stad kampt met toenemende congestie in stadslogistiek. Pick and Bike is een onderzoek naar fietsknooppunten onder de A10. Hoe kunnen we hier de veiligheid verhogen en bijdragen aan duurzamere stadslogistiek: pick-up points, fietsservice, recycling gericht op langzaam verkeer?

Dit project onderzoekt in drie Brabantse gemeenten – Etten-Leur, Zevenbergen en Prinsenbeek – hoe de woningbouwopgave ingezet kan worden als hefboom om waarde toe te voegen aan het landschap en het daardoor toekomstbestendig te maken.

De gemiddelde ruimte voor de stedeling neemt af, terwijl de behoefte aan ontmoeting en buiten zijn blijft bestaan. Dit vraagt om een herbezinning op collectiviteit. Hoe maken we ieders thuis groter dan zijn of haar huis?

Doorn is een prachtig gelegen dorp op de Utrechtse Heuvelrug, waar mensen graag willen (blijven) wonen. Het woningaanbod is hiervoor echter beperkt. In navolging van eerder onderzoek van Studioninedots is in dit project onderzocht met welk programma en ruimte-gebruik het ‘supermarktplein’ – nu een XL-parkeerplaats omsloten door voornamelijk achtergevels – getransformeerd kan worden tot aantrekkelijke plek met substantieel extra woningen.

Vrederust in Den Haag Zuidwest is een kwetsbaar stedelijk gebied waar leefbaarheid en veiligheid onder druk staan. Vanwege de slechte staat van de buitenruimte hebben bewoners weinig kans om een hechte gemeenschap te vormen; het leven is hier minder sociaal en gezond dan elders. Terwijl in de omgeving veel gesloopt wordt, heeft woningcorporatie Haag Wonen besloten om hier wel in bestaande bewoners, gebouwen en openbare ruimte te investeren. Dit project streeft met het oprichten van een Living Lab naar ruimtelijke rechtvaardigheid en een leefbare buurt met gelijkwaardige kansen voor iedereen.

Op het Metroplein in Hart van Zuid komen wonen, reizen, recreëren en maatschappelijke opvang samen. De juiste ingrediënten voor een bruisende stedelijke plek, zou je zeggen. Toch is het op dit moment een onaantrekkelijke plek, waar veel overlast wordt ervaren en weinig sociale controle is. Uit dit onderzoek blijkt dat dak- en thuislozen en jongeren gedurende de dag een grote impact hebben op de publieke ruimte. Wat zijn ingrepen die de omstandigheden voor deze groepen en daarmee voor het gebied als geheel verbeteren?