Hoe gaan we het met verdroging kampend natuurgebied Herperduin vernatten en tegelijkertijd het woon- en werkgebied eromheen een goede toekomst bieden? We maken samen de balans (op) in Herperduin en omgeving en ontwikkelen een klimaatrobuust en toekomstbestendig evenwicht tussen alle functies met als fundament bodem en water.

Tussen Julianadorp en de duinen ligt een deel van de Koegraspolder, een agrarisch gebied van circa 250 hectare, waar landbouw, in de vorm van bollenteelt, en recreatie elkaar treffen. Het gebied staat onder druk door de stikstofproblematiek en de verzilting door de stijgende zeespiegel. Het is bovendien van belang het groeiende Julianadorp beter te verbinden met het strand. Dit project zoekt naar oplossingen op de korte, middellange en lange termijn die bijdragen aan het klimaat, de biodiversiteit en de economie. Het doel is toekomstbeelden te ontwikkelen als bouwstenen voor het masterplan waaraan wordt gewerkt.

De turfwinning heeft een enorm stempel gedrukt op het gebied tussen Groningen en Drachten. Op de uitlopers van het Drents plateau liggen enkele oude turfvaarten die vroeger werden gebruikt voor het vervoer van turf naar Groningen en Drachten. Tegenwoordig zijn de watergangen op sommige plekken ondoorgankelijk geworden. Ze dienen nu enkel nog om het waterpeil voor de landbouw te reguleren. Hoe kan het herstel van de waterverbinding meerwaarde bieden aan dit landelijke gebied?

De boeren op de hoge zandgronden in Wierden-Noord zitten in een moeilijke situatie. In een veranderend klimaat met droogte en piekbuien zijn ze nog afhankelijkerbvan de neerslag die er valt. In het groeiseizoen is een structureel tekort aan water. Welk toekomstperspectief ligt er voor de boeren in het gebied?

Gebiedsatelier West-Zeeuws-Vlaanderen (WZVL) is het denkmodel voor de revitalisering van de Euregiotuinen te Oostburg. De kern van het atelier is het paviljoen van architect Thomas Rau, waar bezoekers, programma’s en kennis samenkomen.

Tussen de bebouwing van Utrecht, De Bilt, Zeist, Bunnik, Odijk en Driebergen-Rijsenburg ligt de Kromme Rijncorridor. Deze vormt de natuurlijke overgang van de Utrechtse Heuvelrug naar de Kromme Rijn. Daarnaast is de corridor een strategische verbinding tussen de Langbroekerwetering en de Vechtplassen. De landgoederen en forten vormen historische ‘parels’ binnen die structuur. De wisselwerking tussen de gevarieerde ondergrond en de lange ontginningsgeschiedenis maakt dit gebied een ecologische hotspot van formaat.

De stikstofcrisis brengt veel vingerwijzen met zich mee. In plaats daarvan kunnen sectoren als de bouw en de landbouw elkaar ook helpen om de uitstoot terug te dringen, is de redenatie van dit team. Hoe kunnen we de landbouwtransitie verbinden aan de doelen van circulair bouwen? Dit project geeft ‘huizen verbouwen’ en compleet nieuwe betekenis met een onderzoek naar de mogelijkheden om lokaal verbouwde, regeneratieve grondstoffen te gebruiken als bouwstenen voor woningen. Kan op deze manier de natuurlijke verbinding met het regionale landschap weer in ere hersteld worden?

Het stroomgebied van de Limburgse Aa kent grotendeels een agrarische functie. Het pilotgebied staat voor meerdere maatschappelijke opgaven, mede in relatie tot natuurgebied De Groote Peel. Om het gebied toekomstbestendig in te richten worden bouwstenen aangedragen voor het oplossen van actuele gebiedsopgaven.

Een groot deel van het grondoppervlak in Overijssel bestaat uit landbouwgronden. Deze cultuurlandschappen zijn in de afgelopen eeuwen gemaakt door boeren; landbouw en cultuurlandschap zijn onlosmakelijk met elkaar verbonden. Boeren hebben het gevoel dat ze hun best doen om aan alle, steeds veranderende regels van de overheid te voldoen en ervaren tegelijkertijd dat ze weinig waardering krijgen voor wat ze doen. Met het oog op de grote maatschappelijke uitdagingen waar we voor staan is het hoog tijd voor een koerswijziging.

Het onbebouwde deel van de gemeente Enschede bestaat voor 37 procent uit landgoederen, gesticht tussen 1870 en 1930 door textielfabrikanten die hier particuliere buitenverblijven ontwikkelden. Nu vragen klimaatverandering, biodiversiteitsverlies, waterbeschikbaarheid, verdienkracht en recreatiedruk hier om aandacht. Het projectteam kroop in de hoofden van de oorspronkelijke ontwerpers en gebruikers om inspiratie te vinden voor een toekomst met maximale maatschappelijke meerwaarde voor zeven Landgoederen van Textiel.

De IJsselvallei staat voor een drietal urgente maatschappelijke opgaven: 1. klimaatadaptatie en -mitigatie 2. kringlooplandbouw en het versterken van biodiversiteit én – de eigenlijke aanleiding – 3. het versterken van cultuurtoerisme en leefbaarheid om de recreatiedruk op het Veluwemassief te ontlasten. Het Masterplan IJsselvallei is een integraal gebiedsproces dat de koppelkansen tussen deze opgaven onderzoekt.

Het Nationaal Park Sallandse Heuvelrug & Twents Reggedal heeft de ambitie om het huidige park van 3.500 hectare fors uit te breiden tot een nationaal park ‘nieuwe stijl’ van circa 50.000 ha. Dit betekent dat het gebied uit verschillende zones wordt opgebouwd, die een lichter of zwaarder regime krijgen wat betreft natuurbescherming, watersysteem en stikstofdepositie. De verkenning van dit team brengt aan de hand van een zoneringsmodel de vraagstukken in beeld die hier omheen hangen en is een eerste stap richting een nieuwe landschapstrategie.

Drie Noord-Hollandse gemeenten leggen in dit project samen met stakeholders in het landelijk gebied de focus op het verbinden van landbouw, landschap en natuur en op het vinden van nieuwe verdienmodellen voor boeren. Een mooi buitengebied is belangrijk voor de inwoners én voor de recreatieve en toeristische bedrijvigheid in de gemeenten. Dit project verkent nieuwe manieren van gebiedsanalyse en dialoog en zoekt naar mogelijkheden om werk te maken van natuurinclusieve landbouw en de kansen die deze biedt.

De Wijkermeerpolder ligt tussen Zaanstad en Beverwijk aan het Noordzeekanaal, aan de rand van de snel ontwikkelende Metropoolregio Amsterdam. Om die reden ligt er een enorme ‘beleidsdruk’ op het gebied. De polder is zoekgebied voor tal van restopgaven, zoals wateropslag, energie, bos en recreatie. De polder is feitelijk een soort ‘joker gebied’ in de ruimtelijke ordening van de MRA. Voor welke opgave zwicht je als gemeente? Of zijn er ook mogelijkheden opgaven te combineren en dit gebied een multifunctionelere en volwaardigere toekomst te geven?

Om de effecten van stikstofdepositie en recreatiedruk te verminderen, moeten NATURA 2000 gebieden worden voorzien van bufferzones en overloopgebieden. Voorne aan Zee is één van de acht gebieden in de regio Rijnmond die zijn geïdentificeerd als kansrijke bufferzones. Tegelijkertijd zoekt de Rotterdamse industrie naar geschikte locaties voor vrijwillige natuurcompensatie. Hoe kunnen mooie bufferzones ontstaan die bijdragen aan biodiversiteitsherstel, recreatie en landschappelijke kwaliteit?

De Nederlandse landbouw staat voor grote veranderingen. Van de ruim vierhonderd agrariërs in de gemeente Oss stoppen er naar verwachting honderd tot honderdvijftig. De Osse Polder, westelijk van Oss, is intensief melkveegebied. Dit project bouwt hier samen met melkveehouders aan een gemeenschap die problemen gaat aanpakken.

Sprengenbeken op de Veluwe zijn een erfenis van de papierindustrie. Via deze door mensen gegraven beken werd schoon bronwater naar de dorpen vervoerd; door aangebrachte hoogteverschillen ontstond voldoende verval om papiermolens aan te drijven. Ooit vormden de beken de economische motor van veel dorpen, maar de meeste zijn in onbruik geraakt. Ze zijn gedeeltelijk overkluisd en vervullen alleen nog een functie in het afvoeren van overtollig regenwater. Veel beken staan doorgaans droog, de kennis over het systeem en de relatie met het dorp verdwijnt. Welke kansen biedt een nieuw leven voor het sprengenbekensysteem?

Ontwerpvoorstellen worden vaak los gezien van participatietrajecten. Dit team verbindt deze twee processen in de Oosterschelde Delta: niet top-down, maar hier en nu, in en vanuit het veld. Zij gingen op pad met verschillende ‘Delta Werkers’ om van dichtbij te ervaren hoe zij kijken, werken en voelen. Ze onderzoeken door mee te werken. Bodycams aan, handen uit de mouwen. De informatie die zij ontdekten over alle verschillende rollen, biotopen, producten en landschapstypen zijn verstrengeld tot scenario’s voor ‘Het Nieuwe Delta Werken’.

Tussen Duiven en Westervoort en het bedrijventerrein aan de A12 ligt een gebied dat na 30 jaar verstedelijking een overgebleven groene enclave vormt, die van grote waarde is en kan zijn voor 40.000 omwonenden. Met een ruimtelijke verkenning worden in dit project de mogelijkheden en wensen vanuit de stakeholders in het gebied in beeld gebracht. Op basis hiervan zetten we in op een breedgedragen ontwikkelperspectief voor landschap, boer en burger.

In het buitengebied van de Nissewaard worden de urgente opgaven verkend en wordt de samenhang tussen deze opgaven onderzocht. Tot welke nieuwe ruimtelijke denkkaders dit kan leiden? Deze inzichten zijn voeding voor het gesprek tussen stakeholders en overheden over de toekomst van het Nissewaardse buitengebied.

De groene long tussen Hengelo en Enschede, Het Wageler, kan gezien haar ligging aan de randen van twee steden een samenhangend, gedragen toekomstperspectief gebruiken met aandacht voor klimaatadaptatie, biodiversiteit en recreatie. Via ontwerpend onderzoek is de aanzet tot een gezamenlijk toekomstperspectief ontwikkeld dat als basis kan dienen voor een gebiedsvisie waarmee de gebiedspartners en gemeente aan de slag kunnen.

De waterproblematiek in Limburg is groot. In dit project, een pilot in het Noordal, onderzoekt Liquid Commons hoe de lokale water- en bodemkwaliteit kan verbeteren door een eigendomsoverschrijdende aanpak.

Sonniuswijk is een jonge heideontginning en een agrarisch productielandschap van 600 ha groot dat deel uitmaakt van de Metropool Regio Eindhoven. Een deel van de intensieve veehouderij stopt; de onlangs vastgestelde omgevingsvisie zet in op transformatie naar een multifunctioneel gebied met doelen als recreatieve versterking, waterconservering, natuurontwikkeling, duurzame energie en wonen. Maar wat is een toekomstbestendige ontwikkelrichting voor het landschap, waarmee initiatiefnemers aan de slag kunnen?

De Noordoostpolder is een bijzonder historisch landschap, ontstaan na de drooglegging in 1942 en ingericht volgens een modernistische, heldere visie op de ideale maatschappij en de landbouw. Maar de landbouw verandert, en boeren hebben meer ruimte nodig doordat zij naast landbouwproductie ook producten wassen, opslaan en verpakken. Veel erven verdubbelen, en er komen steeds meer schuren. Daardoor past het modernistische landschapsplan niet langer en groeit de polder uit zijn maatpak. Kunnen we een nieuw maatpak ontwerpen dat meegroeit met de ontwikkelingen?

In het westelijk veenweidegebied van de gemeente Stichtse Vecht spraken ontwerpers met verschillende melkveehouders; aan de keukentafel, in de stal en in het veld. Door nauwkeurig in kaart te brengen hoe de melkproductie werkt, welk type land er nodig is, hoe veevoer wordt geproduceerd en ingekocht en waar op basis van beleid knelpunten liggen in het verdienmodel, kan doorgedacht worden over duurzame toekomst-scenario’s.

Maatschappelijke, klimatologische en ecologische opgaven vragen om transitie van de landbouw aan de Waddenkust, grenzend aan het Werelderfgoed Waddenzee. De regionale identiteit en kernwaarden worden in dit project ingezet als samenhangend systeem voor agrotoerisme, ontwikkeling van duurzame recreatie en toerisme op het platteland.

Natuur en akkerbouw zitten elkaar in de weg, ook op het Zeeuwse eiland Schouwen-Duiveland. Ondertussen verkeren beide in een penibele situatie. De akkerbouwer zit klem in het landbouwsysteem met productie voor de wereldmarkt, kampend met een tekort of teveel aan water, dalende marges en verziltende klei. De natuurbeheerder telt krimpende populaties en ziet planten door droogte bedreigd. Kunnen akkerbouw en de natuur elkaar nog vinden en verder helpen?

Notter-Zuna is een buurtschap op de oostflank van de Sallandse Heuvelrug. Het gebied ligt tussen verschillende waterwingebieden in en kent een toename van droogteschade. Daarmee is het een interessant pilotgebied.