De oplossing van de wooncrisis ligt deels in efficiënter gebruik van bestaande woonruimte. Ruim behuisde ouderen kunnen vaak kleiner wonen op een manier die beter past bij hun situatie. Zo komt ruimte vrij voor anderen. Atelier van Berlo onderzoekt hoe woonwensen, buurtbinding, zorgbehoeften en levensloopbestendigheid kunnen samenkomen. Ze ontwikkelden strategieën voor een veelvoorkomend Nederlands bouwblok van rijtjeswoningen waardoor 55-plussers in hun eigen buurt kunnen blijven wonen.

Wat moet er naar aanleiding van jullie onderzoek anders rondom wonen?
De Nederlandse woningmarkt kampt niet alleen met een tekort, maar ook met een scheve verdeling van het huidige aanbod. Hoewel er plannen zijn om nieuwe woningen bij te bouwen, wordt 51% daarvan gepland als gezinswoningen, terwijl er nu al twee keer zoveel gezinswoningen zijn dan gezinnen. Tegelijkertijd woont een groot aantal ouderen in te grote, niet-levensloopbestendige woningen, terwijl zij aangeven geen kant op te kunnen. Daarnaast zorgt de bouw van nieuwe woningen voor een aanzienlijke CO2-uitstoot, wat het klimaatdoel van de bouwsector bedreigt. Ruimtegenoten pleit daarom voor minder nieuwbouw en een betere verdeling van bestaande woningen en een meer wijkgerichte aanpak. Door binnen de bestaande voorraad meer levensloopbestendige woningen toe te voegen, ontstaat een gemengde woonomgeving waarin jongere en oudere bewoners samenleven. Op deze manier kunnen we de wooncrisis aanpakken zonder het milieu onnodig te belasten.

Wat stellen jullie voor in het project om dat aan te pakken?
Nederland kent, in vergelijking tot andere Europese landen, een opmerkelijk grote hoeveelheid rijtjeswoningen, deze maken maar liefst 42% uit van de totale woningvoorraad. Ruimtegenoten stelt voor om bestaande rijtjeswoningen aan te passen en om te vormen tot levensloopbestendige woningen. Dit gebeurt via twee strategieën. De eerste is "Hof op hoogte," waarbij op bestaande bouwblokken een serie levensloopbestendige woningen worden gerealiseerd, vergelijkbaar met een knarrenhof, maar dan op hoogte. Dit creëert een verbonden leefomgeving via galerijen, gericht op ouderen. De tweede strategie betreft "Meergeneratiewoningen," waarin levensloopbestendige woningen op de begane grond worden gecombineerd met gezinswoningen erboven, waardoor een gemengde, intergenerationele leefomgeving ontstaat. Beide strategieën behouden de originele constructie van de woningen, waardoor 86% van het materiaalgebruik wordt bespaard en de CO2-uitstoot drastisch wordt verminderd. Door deze transformaties kunnen de woningen beter worden afgestemd op de behoeften van ouderen zonder dat er grootschalige nieuwbouw nodig is. Bovendien wordt sociale cohesie bevorderd door de gemengde woonomgeving, wat zorgt voor meer gemeenschapszin en wederzijdse zorg.

Wat voor impact zou dat hebben?
De voorgestelde aanpak zou een aanzienlijke positieve impact hebben op meerdere niveaus. Ten eerste vermindert het de noodzaak voor nieuwbouw, wat cruciaal is om de CO2-uitstoot van de bouwsector onder controle te houden en de klimaatdoelen te halen. Het behoud van de bestaande woningconstructies bespaart veel materialen en energie, en draagt direct bij aan een duurzamere woningvoorraad. Daarnaast biedt het levensloopbestendig maken van woningen een oplossing voor de vergrijzende bevolking, wat de druk op de zorg verlaagt. Cijfers tonen aan dat het toevoegen van 450.000 levensloopbestendige woningen kan zorgen voor een reductie van 100.000 zorgvacatures in 2040. Door ouderen in geschikte, comfortabele woningen te laten wonen, kunnen zij langer zelfstandig blijven wonen. Op sociaal vlak stimuleert het de gemeenschapszin en bevordert het intergenerationeel wonen, wat eenzaamheid onder ouderen tegengaat. De diverse woonvormen bevorderen onderlinge hulp en sociale interactie tussen jong en oud, waardoor het welzijn van de bewoners toeneemt en gemeenschappen sterker worden.

Meer informatie over Ruimtegenoten en kom in contact met Atelier van Berlo

Ontwerper: Atelier van Berlo
Stakeholders: Stichting Ouderenhuisvesting Rotterdam, Metabolic